Luis Barrucho
BBC Brezilya
Brezilya’nın kuzeyinde, Amazon ormanlarının bir parçası olan Tefe Gölü bölgesinde en az 140 nehir yunusunun kuraklık nedeniyle öldüğü belirlendi.
Kıyıya vuran ya da suda sürüklenen ölü yunusların fotoğrafları, aşırı hava olaylarının doğal yaşam üzerindeki etkisini de gözler önüne seriyor.
Yetkililer, 13 yılın en şiddetli kuraklığı yaşanırken, ölen yunus sayısının artacağı görüşünde.
Brezilya hükümeti ise yunus ölümlerinin araştırılması ve tehlike altındaki hayvanların kurtarılması için acil operasyon başlattı.
Brezilya Çevre Bakanlığı yaptığı açıklamada, “Tarihi kuraklığın ve yüksek sıcaklığın nehirlerde balık ve memelilerin ölümüne neden olduğu yönünde işaretler var” dedi.
Açıklamada, su sıcaklığının günlük olarak izlendiği belirtilirken, “39 derecenin üzerine çıkan sıcaklıklarda oksijen azalıyor. Bu durum balıkların boğulmasına neden oluyor” dendi.
Tehlike altındaki yunus türleri
Çevre koruma örgütü Mamiraua Institute adına konuşan Ayan Fleischman, iki nehir yunusu türünün ölenler arasında olduğunu kaydetti: Haliç yunusu (Sotalia fluviatilis) ve Amazon nehir yunusu (Inia geoffrensis).
İki tür de tehlike altında kabul ediliyor ve Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından hazırlanan kırmızı listede yer alıyor.
BBC Brezilya’ya konuşan Fleischman, “Durum ciddi. Ölü yunus sayısı oldukça fazla. Bölge sakinleri daha önce böyle bir şey görmediklerini söylüyor” diyor.
Birçoğu pembe renkte olan Amazon nehir yunusları, yalnızca Güney Amerika’daki nehirlerde bulunan nadir bir tür. Yavaş üreme döngüleri, bu türün popülasyonunu çevresel etkilere karşı daha savunmasız hale getiriyor.
Amazon yunusları neden ölüyor?
Uzmanlar şimdi, yunusların ölümüne neden olan faktörleri anlamaya çalışıyor.
Çoğu uzman, hızla artan ölümleri kuraklığa ve sıcaklık artışına bağlıyor. Ancak bakteriyel enfeksiyon gibi nedenler de dışlanmıyor.
Araştırmacılar ve bölge sakinleri, yunusların olağan dışı davranışlarını daha önceden de gözlemlediklerini söylüyor.
Mamirauá Institute’ten Miriam Marmontel, yunusların kararsız davranışlar sergilediğini gördüklerini, dalmadıklarını ve dairesel hareketler yapmadıklarını, bu durumun normal olmadığını aktarıyor:
“Anladığıma göre bu yüksek sıcaklıklarla artan bir sorun. Belki daha önce de nehirde varolan ancak hayvanları etkilemeyen bir organizma ya da toksin, sıcaklıktaki yükselişin tetiklemesiyle zarar vermeye başlamış olabilir.”
Uzmanlar şimdi yunuslardan bazı örnekler toplayarak laboratuvarda bunları analiz etmeye ve ölüm nedenlerini belirlemeye çalışıyor.
El Nino
El Nino olarak bilinen ve gezegenin 1-2 yıllığına ısınmasına yol açan hava olayı, Tefe Gölü’nün ısınmasının temel sebeplerinden.
Profesör Jose Genivaldo Moreira, Amazon’da kurak dönemlerin mevsimsel olduğunu, ancak aşırı hava olaylarının iklim değişikliği nedeniyle normalin üzerinde görüldüğünü söylüyor:
“Eskiden bu aşırı hava olayları 15 yılda bir görülürdü. Şimdi beş yılda bir yaşıyoruz. Bazen daha da sık…”
Uzmanlara göre El Nino ve Atlantik sularındaki ısınmanın bir araya gelmesi, normalde Ekim’de başlayan Amazonlar’daki yağmur mevsiminin ertelenmesine neden olabilir.
Bu durumun, daha çok yunusun ölmesine neden olmasından korkuluyor.
Tehlike altındaki nehir yunuslarının ölümü, Amazonlar’da iklim değişikliğinin yarattığı tek sorun değil.
Karada yaşayan memelilerin de Brezilya’daki ormanlarda aşırı hava olaylarından ölümcül biçimde etkilendiği biliniyor.
Brezilya’nın ulusal sembolü olan, Güney Amerika’ya has bir kemirgen türü kapibaralar da tehlike altında.
Puma ve armadillolar gibi hayvanlar da iklim değişikliklerinden ciddi şekilde etkileniyor.
Science Advances adlı dergide yayımlanan bir araştırma da, kuşların ve balıkların iklim faktörü nedeniyle boyutlarının küçüldüğünü ortaya koydu.
Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) raporuna göre, iklim değişikliği 2100 yılı itibarıyla Amazon yağmur ormanlarındaki hayvan ve bitki türlerinin yarısını yok edebilir.
Durum, Amazonlar’ın insan nüfusları için de benzer.